KULTURA KEMAK
Olá belum Sira,bemvindu mai ha'u nia página ida ne'e ho tema "KULTURA KEMAK" Diak ha'u la haluha hato'o ha'u nia respeitu ba ita hotu Bomdia/Boatarde/Boanoite ba ita bo'ot sira hotu.
Antes ita atu tama kle'an liu mai iha ha'u nia tópiku refere,ha'u hakarak atu introdús ha'u nia a'an:
Ha'u nia naran kompletu:Gracinda Moniz De Jesus,Agora dadaun ha'u tu'ur iha banku SEKUNDÁRIU SACROJES,Klase 12° ano CT³,agora ha'u ho idade 17 anos,hela-fatin Rai-kotu (G2).
Di'ak,tuir Mai ha'u atu esplika kle'an liu kona-ba "KULTURA KEMAK".
Hanesan ita hotu hatene katak,dalabarak ema dehan:Kultura mak ha'u nia identidade.Ho nune'e,ha'u hakarak esplika didi'ak refere liu ba iha kultura kemak,tamba iha kultura kemak ho koñesidu liu katak kultura ida ne'ebe mak, sekuandu ema mane mak hola feto kemak, dehan katak feto kemak ne'e nia folin ne'e karu'un demais.
●Saida mak Kultura?
Liafuan kultura ne'e nia orijen mai husi lian- latina "Cultura" iha ne'ebe relasiona ho liafuan Colere,verbu ida ho siknifikadu katak "kuda buat ruma" ka "hare'e buat ai-horis ruma ho kuidadu".Termu ida ne'e ninia kontestu istóriku liga ho Agrícola,atu deskreve prátika sira atu kuidadu rai no ai-horis sira.
●Saida mak liafuan Kemak?
Liafuan kemak mak hanesan lian ne'ebe orijen husi munisipiu Ermera,postu:Atsabe no Hatulia no husi munisipiu Bobonaro,postu:Karabau,Hauba,Mali-ubu,kolimau,kota-boot,Marobo,Cilaco no Atabae.
●Kultura Kemak Fahe ba parte hira?
Kultura kemak fahe ba parte 2:
◇Lia Moris no
◇Lia Mate.
Kuandu iha ona lia no iha lia ne'e nia laran,iha ona bainaka 2 ne'e mak baibain ema bolu hanaran:Uma Mane no Mane-foun
Uma Mane siknifika:refere ba Tiu no Avó sira
Mane-foun siknifika:refere ba Tia no Feton sira
◇Lia Moris.
Iha lia moris mak hanesan:
Uma lisan no feto Folin.
#.Uma lisan.
Iha loron dahuluk lia-na'in sira bolu uluk uma mane,Uma mane sira tama mai lori:fahi 1,tais no fo'os no sira lori sasan sira ne'e hodi ba aprezenta ba iha lia na'in sira ne'ebe mak tuur iha fatuk lulik kabuar ida ne'ebe mak tidin fatuk lulik(fatuk bolksa) no ai horis lulik ida iha fatuk ne'e nia klaran,Tuir kemak nian ai-horis ne'e sira hanaran Bogas.
Iha loron daruak Mane-foun sira komesa tama ona.Mane-foun sira tama mai lori:karau,tua,osan,bua malus,sigaru no bibi no sira lori sasan sira nee hodi ba aprezenta ba iha lia nain sira neebe mak tuur iha fatuk lulik.
Hotu tiha lia nain sira fo bua no malus ba sira atu mama,hotu tiha ida nee lia nain sira lori sira ba sira nia ai-mahon hodi sira bele hela baa,atu hein no asiste loron neebe atu inagura uma lisan.
No se kuandu uma mane no mane foun lori sasan sira mai fetofoun sira sempre bidu hodi simu hasoru sira.
No depois de inagura hotu tiha,uma mane sira fila lori:Bibi moris 1 ho na'an karau.
Mane foun sira fila lori:foos,tais no naan fahi no sekuandu mane foun mai mak lori karau 1 sira fila lori fali fahi 1.
#.Feto-folin.
Ba dahuluk,1⁰ vez uma lisan rua foin mak atu koñese malu ka hamo'os dalan.uma lisan husi mane nian lori:bua-malus,sigaru,tua,osan $500 dolar ho Bibi 1.
Depois de ida nee familia husi mane nian atu fila,husi feto nian ka uma mane sira fó tais 1 no tau bayar musan iha laran,nee siknifika katak:feto nee nia folin sura tuir batar musan neebe mak sira tau tiha ona iha tais nee nia laran,bayar musan 1 hetan osan:$ 1000 dolar no sira sei lori mai fali hodi fo folin feto nee.
Hafoin sira atu fó folin feto nee ka mane foun sir atu Mai fó folin tenke lori:karau 4,belak 4,osan $400,tua,bua malus no sigaru.
No osan sira neebe manefoun sira fo sira sei fahe fali ba maun,alin,tia,tiu sira neebe mak pertense iha uma laran.
◇Lia Mate.
Iha lia mate mak hanesan:
Ema mate no Koremetan.
#.Ema mate
Inan aman kuandu mate,nuudar Uma Mane,Mai mate Uma lori:tais,foos,dosi no fahi.
Depoisde hakoi mate hotu tiha,Uma Mane hun(rasik) Sira fila lori:naan karau Nia kakorok,karau Moris Ida,Osan,tua,bua-malus no sigaru.
Inan aman kuandu mate,nuudar Mane foun ka oan Fero rasik,Mai mate Uma lori:karau 2:karau 1 mate no karau Ida Moris,osan,tua,Bua malus no sigaru.Lori karau 2 nee siknifika katak, karau Moris nee fo ba Tiu no avo sira no karau mate nee siknifika katak:oho tiha hodi fo ba uma mane sira hodi Han.
Mane foun Sira Han naan fahi,Sira labele Han naan karau,Tamba Sira Mak lori karau.
Depoisde hakoi mate hotu tiha,Mane foun Sira fila lori:Naan fahi,fahi Moris 1,foos,tais no dosi.
#.Kore metan
Mate Liu tiha tinan 1,iha Uma lisan nee nia laran fo hatene ba malu katak:tuur hamutuk hodi halo ka hadia rate.
Depoisde halo rate hotu tiha,Sira komesa fo hatene ona ba Uma Mane no mane foun katak loron neebe Sira atu inagura rate no dehan Sira atu lori sasan Sira hanesan:
Mane foun Sira lori:karau 1,Osan,Bua malus,sigaru no tua.
Uma Mane Sira lori:fahi 1,tais,foos no dosi.
No iha lia nee hotu tiha Uma Mane no mane foun sei fila la ho Liman manuk Maine fila sei lori:
Mane foun Sira fila lori:Naan fahi 1,foos no tais.
Uma Mane Sira fila lori:karau 1,Naan karau no tua.
Good luck and Thank you for reading.....
Komentar
Posting Komentar